Թուրք «մասնագէտներ»-ի մոգոնած կեղծ պատմութիւնը՝ Մարդինում յայտնաբերւած Հայոց Ցեղասպանութեան զոհերի զանգւածային գերեզմանի վերաբերեալ
Ցեղասպանութիւնը վաւերացնող ապացոյցների վերացման մեծ հաւանականութիւն
Ցեղասպանութիւնը վաւերացնող ապացոյցների վերացման մեծ հաւանականութիւն
Արդէն շատ պարզ մի երեւոյթ է դարձել Թուրքիայի «պատմագիտական, հետազօտական ու ակադեմական հաստատութիւններ»-ի այն ուղեգիծը, որն առընչւում է երկրի իշխանութիւնների ֆաշիստական քաղաքականութեանը: Յիշեալ հաստատութիւնները փոխանակ աւելի քան զբաղւելու պատմական իրականութիւնները յայտնաբերելու գործով՝ փորձում են յօրինել սուտ պատմութիւններ՝ խեղաթիւրելով եւ «թրքացնելով» մինչեւ իսկ ամենաակնյայտ իրականութիւնները: Ականատես ենք, թէ ինչպէս զուր ջանքեր են տարւում Հայոց Ցեղասպանութեան ակներեւ իրականութիւնը հերքելու եւ «պատմականացնելու» ուղղութեամբ: Մինչեւ իսկ փորձում են ինչ-որ անհիմն փաստեր ներկայացնելով՝ ձեւացնել, թէ թուրք ժողովուրդն է անմեղօրէն ջարդի ենթարկւել հայերի կողմից: Թուրք «պատմաբաններ»-ը չբաւարարւելով այսքանով՝ լկտիաբար փորձում են «թրքացնել» եւ իւրացնել հայկական պատմա-մշակութային բազում յուշարձաններ:Մերթընդմերթ ականատես ենք դառնում, թէ ինչպէս Թուրքիայի տարածքում Ցեղասպանութեան տարիներից մնացած զանգւածային գերեզմաններ են յայտնաբերւում: Սակայն, թուրք «մասնագէտներ»-ը եւ դրանց գլխին ոմն Հալաջօղլու կոչեցեալը, «գիտական հետազօտութիւններ»-ի արդիւնքում, ի զարմանս՝ յայտարարում են, որ թաղւած կմախքները պատկանում են թուրք հայրենակիցներին, որոնց հայերը ջարդի են ենթարկել 1900-ական թւականների սկզբում:
Վերջերս Թուրքիայի Մարդին շրջանում եւս յայտնաբերւեց մի զանգւածային գերեզման, որը մեծ հաւանականութեամբ պատկանում է Հայոց Ցեղասպանութեան զոհերին (յաւելեալ տեղեկութիւնների համար կարելի է ընթերցել հեղինակի գրչին պատկանող յօդւածը, որը հրատարակւել է «Ալիք» օրաթերթի 2006 թ. դեկտեմբերի 12-ի եւ ԱՄՆ-ում հրատարակւող «Ասպարէզ» օրաթերթի յունւարի 3-ի եւ 4-ի համարներում): Սակայն, այս անգամ թուրք «պատմաբաններ»-ը առանց որեւէ հիմնաւորւած ապացոյցի՝ յայտնաբերւածը կոչեցին «Հռոմէական» եւ «Բիւզանդական» շրջաններից մնացած գերեզման:
Անդրադարձ
Վերջերս Թուրքիայի Մարդին շրջանում եւս յայտնաբերւեց մի զանգւածային գերեզման, որը մեծ հաւանականութեամբ պատկանում է Հայոց Ցեղասպանութեան զոհերին (յաւելեալ տեղեկութիւնների համար կարելի է ընթերցել հեղինակի գրչին պատկանող յօդւածը, որը հրատարակւել է «Ալիք» օրաթերթի 2006 թ. դեկտեմբերի 12-ի եւ ԱՄՆ-ում հրատարակւող «Ասպարէզ» օրաթերթի յունւարի 3-ի եւ 4-ի համարներում): Սակայն, այս անգամ թուրք «պատմաբաններ»-ը առանց որեւէ հիմնաւորւած ապացոյցի՝ յայտնաբերւածը կոչեցին «Հռոմէական» եւ «Բիւզանդական» շրջաններից մնացած գերեզման:
Անդրադարձ
2006 թ. հոկտեմբերի 19-ին Թուրքիայում հրատարակւող «Ուլքադա օզգիւր գիւնդեմ» (Ülkede Özgür Gündem) օրաթերթում տեղ է գտել Բերգիւզար Օրուչի (Bergüzar Oruç) գրչին պատկանող «Զանգւածային գերեզման՝ հայկական գիւղում» (Ermeni köyü'nde toplu mezar) խորագրով լուրը, որը մի քանի լուսանկարներով տեղեկացնում էր Թուրքիայի տարածքում յայտնաբերւած Հայոց Ցեղասպանութեան հաւանական զոհերի զանգւածային գերեզմանի մասին: Գերեզմանը յայտնաբերւել էր հոկտեմբերի 17-ին պատահաբար՝ Թուրքիայի հարաւարեւելքում գտնւող Մարդին վիլայէթի Նուսայբին (Nusaybin) (նախկինում՝ Մծբին) գաւառի Քսերաբեբա (Xirabêbaba) կամ Քուրու (Kuru) քրդաբնակ գիւղում՝ տեղի գիւղացիների միջոցով: Յայտնաբերւածը մի քարանձաւ էր, որտեղ ըստ գիւղացիների՝ թաղւած էին շուրջ 40 հոգու կմախքներ ու գանգեր:
Թուրքիայի պետական ու զինւորական իշխանութիւնների քողարկման ջանքերով հանդերձ՝ լուրը արծարծւեց աշխարհով մէկ, ի մասնաւորի՝ թրքական, քրդական, հայկական, ասորական ու շւեդական մամուլում: Շւեդիայի «Սոդերտորն» (Södertörn) համալսարանի դասախօս ու պատմաբան պրոֆ. Դէյւիդ Գաունտը (David Gaunt) անհաւանական համարելով գերեզմանի մահմեդականներին պատկանելու վարկածը՝ համոզւած էր, որ գերեզմանում յայտնաբերւած կմախքները պատկանում են 150 հայ եւ 120 ասորի ընտանիքների հոգատար տղամարդկանց, որոնց 1915 թ. յունիսի 14-ին Մարդինում «Իթթիհադ վէ թերաքքի» կուսակցութեան առաջնորդ Հալիլ Էդիփի հրամանատարութեան ներքոյ գտնւող սպանդի ջոկատները Դարայից (այժմ Օղուզ (Oğuz))- դուրս քշելով՝ ենթարկել էին սպանդի:
Սկզբում Թուրքիան կիրառեց լռութեան եւ քողարկման քաղաքականութիւնը
Թուրքիայի պետական ու զինւորական իշխանութիւնների քողարկման ջանքերով հանդերձ՝ լուրը արծարծւեց աշխարհով մէկ, ի մասնաւորի՝ թրքական, քրդական, հայկական, ասորական ու շւեդական մամուլում: Շւեդիայի «Սոդերտորն» (Södertörn) համալսարանի դասախօս ու պատմաբան պրոֆ. Դէյւիդ Գաունտը (David Gaunt) անհաւանական համարելով գերեզմանի մահմեդականներին պատկանելու վարկածը՝ համոզւած էր, որ գերեզմանում յայտնաբերւած կմախքները պատկանում են 150 հայ եւ 120 ասորի ընտանիքների հոգատար տղամարդկանց, որոնց 1915 թ. յունիսի 14-ին Մարդինում «Իթթիհադ վէ թերաքքի» կուսակցութեան առաջնորդ Հալիլ Էդիփի հրամանատարութեան ներքոյ գտնւող սպանդի ջոկատները Դարայից (այժմ Օղուզ (Oğuz))- դուրս քշելով՝ ենթարկել էին սպանդի:
Սկզբում Թուրքիան կիրառեց լռութեան եւ քողարկման քաղաքականութիւնը
Այս դէպքի պարագայում՝ Թուրքիայի իշխանութիւնների ընդունած սկզբնական քաղաքական ուղեգիծը դարձաւ քողարկման եւ լռութեան քաղաքականութիւնը: Չնայած արդէն երեք ամիս է անցել Քսերաբեբաբայի զանգւածային գերեզմանի յայտնաբերումից, սակայն՝ Թուրքիայի բարձրաստիճան պետական մարմինները մինչ այսօր խուսափել են հարցի նկատմամբ դիրքորոշւել պաշտօնապէս: Տեղի ոստիկանական զինւորականները ծածկելով քարանձաւի մուտքը՝ արգելել են մամուլի ներկայացուցիչների մուտքը: Նրանք տեղի գիւղացիներին սպառնացել էին չխօսել քարանձաւի ճանապարհի կամ իրենց տեսածի մասին: Ոստիկանները մինչեւ իսկ գիւղացիներին հարցաքննման էին ենթարկել՝ պարզելու գերեզմանի մասին մամուլին հաղորդողի ինքնութիւնը: Մինչ օրս հարցի գծով դատախազութեան կողմից որեւէ պաշտօնական հետաքննութիւն չի բացւել:
Իրականութիւնը խեղաթիւրելու տարբերակը փոխարինում է լռութեան քաղաքականութեանը
Իրականութիւնը խեղաթիւրելու տարբերակը փոխարինում է լռութեան քաղաքականութեանը
Ակնյայտ էր, որ թուրքերը, Քսերաբեբաբայի խնդիրը դրանից աւելի շատ սրւելու պարագայում՝ կը դիմէին հերքման ու խեղաթիւրման միջոցներին: Սա առաջին անգամը չէր, որ Թուրքիայի տարածքում յայտնաբերւում էին Հայոց Ցեղասպանութեան տարիներից մնացած զանգւածային գերեզմաններ: Յիշենք 1986 թ. Էրզրումի Ալաջաքոյում (Alaca Koy) յայտնաբերւած 278 հոգանոց զանգւածային գերեզմանը, 1988 թ. Էրզրումի Եէշիլեայլա (Yeşilyayla) գիւղում յայտնաբերւած 100 հոգանոց գերեզմանը կամ 2006 թ. օգոստոսի սկզբում Էրզրումի Եըլդըզքենթի (Yıldızkent) շրջանում պատահաբար յայտնաբերւած զանգւածային գերեզմանը եւ բազմաթիւ այլ օրինակներ, որոնց պիտի մանրամասնօրէն անդրադառնալ մի այլ յօդւածում: Յատկանշական է, որ բոլոր վերոյիշեալ պարագաներում թուրքերը հետեւելով Հայոց Ցեղասպանութիւնը հերքելու ուղեգծին՝ յայտնաբերւած զանգւածային գերեզմանները յամառօրէն «սեփականացրել են»՝ յայտարարելով, որ այդ գերեզմաններում թաղւած կմախքները պատկանում են թուրք ազգակիցներին, որոնց հայերը սպանդի են ենթարկել 20-րդ դարի սկզբում: Այսպիսի կեղծ ու խեղաթիւրւած տեղեկութիւնների կարելի է հանդիպել մինչեւ իսկ Թուրքիայի մշակոյթի եւ շրջագայութեան նախարարութեան պատկանող պաշտօնական կայքէջում, որտեղ «Հայկական հարց»-ին «Հայկական յաւակնութիւններ եւ պատմական փաստեր» անւան տակ յատկացւել է մի առանձին բաժին: Սոյն կայքէջում տեղադրւել են՝ թուրքերէն, անգլերէն, գերմաներէն, ֆրանսերէն, ռուսերէն, իսպաներէն, իտալերէն, արաբերէն, ճապոներէն ու չինարէն լեզուներով կազմւած զանազան նիւթեր:
Ստորեւ պիտի անդրադառնանք, թէ ինչպէս այս օրերում թուրքերը Քսերաբեբաբայի հարցի կապակցութեամբ փոխելով իրենց քաղաքականութիւնը՝ փորձում են խեղաթիւրման ենթարկել իրողութիւնները եւ անհետացնել այն բոլոր ապացոյցները, որոնք կարող են փաստ հանդիսանալ 1915 թ. իրագործւած թուրք-օսմանեան ոճրագործութեան համար: Բայց, նաեւ կարեւոր եմ համարում անդրադառնալ այն դրդապատճառներին, որոնք Թուրքիային ստիպեցին խզել լռութիւնը եւ փորձել կեղծ պատմութիւն յօրինելու տարբերակը.
1- Քսերաբեբաբայի հարցը, կապւած 1915 թ. թուրքերի ձեռքով իրագործւած հայերի եւ ասորիների ջարդերին, լայն արձագանգ գտաւ ներքին եւ արտասահմանեան մամուլում:
Ստորեւ պիտի անդրադառնանք, թէ ինչպէս այս օրերում թուրքերը Քսերաբեբաբայի հարցի կապակցութեամբ փոխելով իրենց քաղաքականութիւնը՝ փորձում են խեղաթիւրման ենթարկել իրողութիւնները եւ անհետացնել այն բոլոր ապացոյցները, որոնք կարող են փաստ հանդիսանալ 1915 թ. իրագործւած թուրք-օսմանեան ոճրագործութեան համար: Բայց, նաեւ կարեւոր եմ համարում անդրադառնալ այն դրդապատճառներին, որոնք Թուրքիային ստիպեցին խզել լռութիւնը եւ փորձել կեղծ պատմութիւն յօրինելու տարբերակը.
1- Քսերաբեբաբայի հարցը, կապւած 1915 թ. թուրքերի ձեռքով իրագործւած հայերի եւ ասորիների ջարդերին, լայն արձագանգ գտաւ ներքին եւ արտասահմանեան մամուլում:
2- Այս հարցը խիստ հակազդեցութեան յանգեց Թուրքիայի Մարդու իրաւանց կազմակերպութեան Ստամբուլի գրասենեակի կողմից: «Ուլքադա օզգիւր գիւնդեմ»-ի նոյեմբերի 10-ի հաղորդման համաձայն՝ սոյն կազմակերպութիւնը բաց նամակով պահանջագիր էր ներկայացրել երկրի ներքին գործոց նախարարութեանը՝ պահանջելով ձեռնարկել հետաքննութիւններ՝ զոհւածների ինքնութիւնը, հայ կամ ասորի լինել-չլինելը պարզելու ուղղութեամբ:
3- Սոյն հարցը յատուկ քննութեան արժանացաւ Շւեդիայի խորհրդարանում: Ասորական միջազգային լրատւական ցանցի (AINA) 2006 թ. նոյեմբերի 28-ի հաղորդման համաձայն՝ նոյեմբերի 24-ին Շւեդիայի խորհրդարանի պատգամաւոր եւ Ձախակողմեան կուսակցութեան անդամ Հանս Լինդէնը հարցապնդում ներկայացնելով երկրի արտգործնախարար Կառլ Բիլդտին՝ պահանջեց դատաբժիշկներից ու պատմաբաններից բաղկացած մի անկախ հետաքննական յանձնախումբ կեանքի կոչել, որին պիտի յանձնարարւէր դիակների ինքնութիւնը եւ մահւան պատճառները ստուգելու աշխատանքը:
Թուրքիան փորձում է կեղծ պատմութիւն յօրինել
3- Սոյն հարցը յատուկ քննութեան արժանացաւ Շւեդիայի խորհրդարանում: Ասորական միջազգային լրատւական ցանցի (AINA) 2006 թ. նոյեմբերի 28-ի հաղորդման համաձայն՝ նոյեմբերի 24-ին Շւեդիայի խորհրդարանի պատգամաւոր եւ Ձախակողմեան կուսակցութեան անդամ Հանս Լինդէնը հարցապնդում ներկայացնելով երկրի արտգործնախարար Կառլ Բիլդտին՝ պահանջեց դատաբժիշկներից ու պատմաբաններից բաղկացած մի անկախ հետաքննական յանձնախումբ կեանքի կոչել, որին պիտի յանձնարարւէր դիակների ինքնութիւնը եւ մահւան պատճառները ստուգելու աշխատանքը:
Թուրքիան փորձում է կեղծ պատմութիւն յօրինել
Թուրք կառավարութիւնը այն կարծիքի էր, թէ բոլոր այդ ներքին եւ միջազգային ճնշումների մեղմացման ելքը Թուրքիայի Պատմութեան հաստատութեան (Türk Tarih Kurumu) ձեռքում է գտնւում, որը հանդէս պիտի գար սուտ յայտարարութեամբ: Այսպիսով, ինչպէս «Ֆըրաթ» լրատու ցանցը (Firat news agency) 2006 թ. դեկտեմբերի 12-ին հաղորդեց, Թուրքիայի Պատմութեան հաստատութեան նախագահ Իւսուֆ Հալաջօղլուն գրաւոր «լուսաբանական» յայտարարութիւն տւեց մամուլին: Սոյն գրութեամբ նա շեշտ էր դրել այն բանի վրայ, որ իբր թէ Քսերաբեբաբայում յայտնաբերւած գերեզմանը պատկանում է ուշ հռոմէական եւ վաղ բիւզանդական շրջաններին: Նա յայտարարել էր. «Եթէ այս «լուսաբանութիւն»-ը անբաւարար գտնւի, հաւանական է համագործակցել մի միջազգային յանձնախմբի հետ, որով կը պարզւի իրականութիւնը»: Այդ գրութեան մէջ նշւած էր. «Սա անբախտ անանկնալ է, որ սոյն խնդիրը արծարծւում է հայերին վերագրւած զանգւածային գերեզմանի բնութաձեւով եւ մեղադրանք է ներկայացւում այն հիման վրայ, որ Թուրքիայում ոչ ոք չի հետաքրքրւում այդ հարցով: Իրականում՝ ցոյց տալու համար, որ Հայոց Ցեղասպանութեանն առընչւող յաւակնութիւնները որքան անհիմն ու հակասական են եւ փաստելու նպատակով, որ խնդիրը ինչպէս է ենթարկւել չափազանցութեան ու վերածւել պրոպագանդայի՝ յայտնում եմ, որ պատրաստ ենք շւեդացի եւ որեւէ երկրի մասնագէտների համագործակցութեամբ, մինչեւ իսկ Հայաստանի մասնագէտների մասնակցութեամբ, սոյն գերեզմանը հետաքննութեան ենթարկել»:
Հալաջօղլուն պահանջել էր, որ եթէ այդպիսի հետաքննութեան արդիւնքում բացայայտւի ուղղւած յաւակնութիւնների անհիմն լինելը, ապա այդ լուրերը հրապարակող լրագրական հաստատութիւնները եւ այն գիտնականն ու խորհրդարանական անդամները պարտադիր են ներողութիւն խնդրել թուրք ժողովրդից»: Չնայած Հալաջօղլուն բացայայտօրէն չի պարզել, թէ ով է այդ «գիտնական»-ը եւ ովքեր են «խորհրդարանական անդամներ»-ը, սակայն գիտենք, որ խօսքն ուղղւած է Դէյւիդ Գաունտին եւ շւեդացի խորհրդականներին:
Գաունտը, ըստ նախկինի, համոզւած է, որ Քսերաբեբաբայի գերեզմանը պատկանում է 1915 թ. ջարդերի զոհերին
Հալաջօղլուն պահանջել էր, որ եթէ այդպիսի հետաքննութեան արդիւնքում բացայայտւի ուղղւած յաւակնութիւնների անհիմն լինելը, ապա այդ լուրերը հրապարակող լրագրական հաստատութիւնները եւ այն գիտնականն ու խորհրդարանական անդամները պարտադիր են ներողութիւն խնդրել թուրք ժողովրդից»: Չնայած Հալաջօղլուն բացայայտօրէն չի պարզել, թէ ով է այդ «գիտնական»-ը եւ ովքեր են «խորհրդարանական անդամներ»-ը, սակայն գիտենք, որ խօսքն ուղղւած է Դէյւիդ Գաունտին եւ շւեդացի խորհրդականներին:
Գաունտը, ըստ նախկինի, համոզւած է, որ Քսերաբեբաբայի գերեզմանը պատկանում է 1915 թ. ջարդերի զոհերին
«Ուլքադա օզգիւր գիւնդեմ» օրաթերթի լրատւական բաժանմունքի պետ Նուրի Ֆըրաթը (Nuri Fırat), Հալաջօղլուի յայտարարութիւնից ոչ շատ անց, մի հարցազրոյցով կրկին տեղեկացաւ պրոֆ. Գաունտի տեսակէտի մասին: Այդ հարցազրոյցում, որ հրատարակւել է սոյն օրաթերթի 2006 թ. դեկտեմբերի 14-ի համարում՝ «Ապացոյցները թերեւս վերացւել են» (Deliller yok edilebilir) խորագրով, շւեդացի պատմաբանը Թուրքիայի Պատմութեան հաստատութեան յայտարարութեամբ հանդերձ՝ շեշտել էր, որ յայտնաբերւածը պատկանում է 1915 թ. ջարդերի զոհւածներին եւ կրկին յիշեցրել էր, որ բացի այդ գերեզմանից՝ բազում այլ զանգւածային գերեզմաններ են յայտնաբերւել շրջանում:
Չնայած պրոֆ. Գաունտը նոյն կարծիքին է, թէ յիշեալ գերեզմանը պիտի մի անկախ միջազգային յանձնախմբի կողմից հետաքննութեան ենթարկւի, սակայն նաեւ ընդգծում է աւելի մեծ ծաւալով հետաքննութիւններ ձեռնարկելու անհրաժեշտութիւնը՝ տարածաշրջանում: Գաունտը համոզւած է, որ հետաքննութեան արդիւնքում ձեռք բերւած տեղեկութիւնների հիման վրայ՝ մինչեւ իսկ կարելի է պարզել զոհւածների ինքնութիւնը:
Հաւանաբար թուրք իշխանութիւնները վերացրել են Հայոց Ցեղասպանութիւնը հաստատող բոլոր փաստերը՝ Քսերաբեբաբայի գերեզմանից
Չնայած պրոֆ. Գաունտը նոյն կարծիքին է, թէ յիշեալ գերեզմանը պիտի մի անկախ միջազգային յանձնախմբի կողմից հետաքննութեան ենթարկւի, սակայն նաեւ ընդգծում է աւելի մեծ ծաւալով հետաքննութիւններ ձեռնարկելու անհրաժեշտութիւնը՝ տարածաշրջանում: Գաունտը համոզւած է, որ հետաքննութեան արդիւնքում ձեռք բերւած տեղեկութիւնների հիման վրայ՝ մինչեւ իսկ կարելի է պարզել զոհւածների ինքնութիւնը:
Հաւանաբար թուրք իշխանութիւնները վերացրել են Հայոց Ցեղասպանութիւնը հաստատող բոլոր փաստերը՝ Քսերաբեբաբայի գերեզմանից
«Ուլքադա օզգիւր գիւնդեմ»-ում «Ապացոյցները թերեւս վերացւել են» խորագրով հրատարակւած հարցազրոյցում պրոֆ. Գաունտը լուրջ մտահոգութիւն է յայտնել Քսերաբեբաբայի գերեզմանում եղած եւ 1915 թ. Ցեղասպանութիւնը հաստատող ապացոյցների վերացման հաւանականութեան պատճառով: Գաունտն ասել էր. «Իմ կարծիքով՝ (Թուրքիայի) կառավարութիւնը Քսերաբեբաբայում եղած փաստերը միտումնաւոր կերպով վերացման չի ենթարկի: Սակայն, գուցէ կառավարութեան հրահանգի չգոյութեան պատճառով՝ այդ գործը կիրագործւի զինւորականութեան միջոցով»:Այնուամենայնիւ, պիտի լուրջ համարել ապացոյցների վերացման մտահոգութիւնը: Յիշում ենք, թէ ինչպէս Թուրքիայի իշխանութիւնները հայկական պատմա-մշակութային զանազան յուշարձանների պարագայում փորձեր են կատարել ոչնչացնելու դրանց հայերէն արձանագրութիւնները եւ անհետացնելու հայ մշակոյթի նշանները դրանցից: Եթէ «վերացման» քաղաքականութիւնը եւս օրինագիծ հանդիսացած լինի Քսերաբեբաբայի զանգւածային գերեզմանի պարագայում, ապա որոշակի ապարդիւն բնոյթ կը ստանայ միջազգային հետաքննական կազմակերպութիւնների գործունէութիւնը՝ եղելութիւնը պարզելու ուղղութեամբ:
No comments:
Post a Comment