Հանդիպում «Նոր Հայաստան» օրաթերթի խմբագիր՝ Վահան Վահանեանի հետ

Ներկայացրէք ձեր կենսագրականն ու գործունէութիւնը:

Ծնուել եմ 1939 թուականին Բէյրութում: Ֆրանսական ուսում եմ ստացել: 1958 թուականից ի վեր զբաղուել եմ լրագրութեամբ: Այսինքն քսան տարեկան չէի, եnμ սկսեցի լրագրութիւնը: Բէյրութում համագործակցել եմ ֆրանսական ու հայկական մամուլին: Հրատարակել եմ «Նոր կեանք» շաբաթաթերթը: Տէրը ուրիշն էր, բայց ես էլ բաժնետէր էի: 1978-ին փոխադրուելով Ամերիկա, հիմնեցի «Նոր Կեանք» թերթը: Երեք տարի յետոյ բաժինս վաճառեցի Գրիգոր Շէնեանին: Չորս տարի զբաղուեցի հեռուստատեսութեամբ՝ Սարգիս Մուրադեանի հետ: Ապա հիմնեցի «Նոր Հայաստան»-ը: 1992 թուականի Յունուարի 15-ին լոյս տեսաւ թերթի առաջին համարը: Համարեա քսան տարի է, որ «Նոր Հայաստան»-ը ամէն օր տպագրւում եւ անվճար բաժանւում է ութ հազար տպաքանակով:

Նոր սերունդի մօտ զգալիօրէն իջել է հայերէնի իմացութեան մակարդակը: Իսկ՝ ազգային հարցերի ոլորտում համարեա անտարբերութեան մթնոլորտ է տիրում: Ինչպէ՞ս էք գնահատում Ամերիկայի հայալեզու մամուլի ապագան:

Հաստատում եմ այն: Մեր սրտի տրոփումներ զօրանում են, ամէն անգամ երբ այս նիւթի մասին խօսում ենք: Ես, որ ընտանիքով հայախօս եմ, բոլոր զաւակներս հայախօս են, ասենք եթէ հինգ տարբեր թերթեր եմ տանում տուն, որոնցից միայն մէկը անգլերէն է, նախ ընթերցւում է անգլերէնը, ապա հայերէնները: Պատճառը կը բացատրեն նրանով, որ անգլերէնը աւելի դիւրին է ու հասկանալի: Դժուար կացութեան մէջ է մեր հայալեզու մամուլը: Ոչ միայն մամուլի, այլ՝ հայալեզու ընթերցանութեան, հայալեզու հաղորդակցութեան ու նաեւ հայալեզու դպրոցների կապակցութեամբ դժուար կացութեան մէջ ենք գտնւում, որովհետեւ վերջ ի վերջոյ հարց են տալիս, թէ ապագայում ինչի՞ պէտք է ծառայի հայերէնը: Սա փոթորկալից հարցում է: Կը արտայայտուեն, թէ նախընտրում են իրենց զաւակը օտարալեզու դպրոց յաճախի, որպէսզի օտար լեզուին տիրապետի, դիրք շինի ու կարողանայ Ամերիկայում ամէն տեղ մուտք գործի: Սա անշուշտ մեծ հոգս է պատճառում: Լուծո՞ւմ, կարծեմ չկայ: Լուծումը միայն վերադարձն է դէպի երկիր: Մեր գաղթօջախները աւելի հայ էին: Սակայն՝ վերադարձ հնարաւոր չէ: Ուրեմն յուսահատական է մեր վիճակը: Որտե՞ղ պիտի հասնենք, չգիտեմ:

Ուրեմն իրավիճակից դուրս գալու համար որեւէ ելք չկա՞յ:

Եթէ կայ, ցոյց տուէք: Այստեղ պէտք է գնահատել մեր կուսակցութիւններին ու եկեղեցիներին, որոնք տակաւին սիրտը ունեն՝ հայապահպանման գոյապայքար տանելու եւ հաւատալու, որ պէտք է մնանք: Որքա՞ն պէտք է գոյատտեւենք: Աղջիկս ամուսնացած է եւ ունի երէք զաւակներ: Ինքը եւ ամուսինը հայախօս են: Երկու անդրանիկ զաւակները եւս հայախօս են, սակայն երրորդ տղան, որը ութ տարեկան է, չգիտես որտեղից բերել է անգլերէն խօսելու հիւանդութիւնը, այնպէս որ իր հետ հայերէն խօսելու պարագային պատասխանում է անգլերէնով: Սա տալիս եմ իբրեւ մի օրինակ, որը մաշկիս վրայ եմ զգացել: Ամէն տան մէջ կան նմանատիպ փոթորիկներ: Ո՞ւր է յոյսը: Ես ժխտական մարդ չեմ, բնաւորութեամբ լաւատես եմ, սակայն սա է իրականութիւնը:

Ամերիկահայ թերթերը իրենց ֆինանսական խնդիրները լուծելու եւ գովազդային աղբիւրներ ապահովելու հարցում լուրջ դժուարութիւններ են կրում: Ինչպէ՞ս էք գնահատում վիճակը:

Չեմ կարող խօսել ընդհանուրի անունից, սակայն մի նայուածքով կարող եմ ասել, թէ ինչ վիճակ է ապրում այս կամ այն հրատարակիչը կամ խմբագիրը: Գովազդի պակաս կայ: Նոյնիսկ եթէ լինում է գովազդ, մնում է գումարի գանձելու դժուարութիւնը: Չես կարող դիմացիինդ վիրաւորել ու պիտի համբերես: Պէտք է հնարամտութեամբ լուծես դժուարութիւնները: Ինձ հարց են տալիս, թէ ինչպէ՞ս եմ դուրս գալիս այս բոլորի տակից: Ես էլ չգիտեմ: Ամէն օր մի հրաշք է պատահում: Ոմանք մեղադրում են, որ ինչ-ինչ աղբիւրներից օգնութիւն է հասնում: Մենք չենք ծառայում որեւէ քաղաքական հոսանքի: Երբ 1978 թուականին այստեղ հիմնեցի «Նոր կեանք» թերթը, խօսքեր տարածուեցին, որ ես Բրեժնեւի մարդն եմ ու երեք միլիոն դոլար եմ ստացել՝ խանգարելու Լոս Անջելըսի հայ գաղութը: Թերթը որեւէ աղբիւրից օգնութիւն կամ նպաստ չի ստանում: Չեմ ստացել որեւէ նուէր որեւէ տեղից: Մի անգամ, թերթի հրատարակման ութ-ամեակին, մեծ յայտարարութեամբ խնդրեցինք ժողովրդին իր լուման ներդրի՝ թերթի աշխատութիւնը շարունակութեան մէջ մնալու համար: Միայն երկու տեղից քսան դոլար եկաւ, սակայն մենք չյուսահատուեցինք:

Գովազդների իմաստով հայկական թերթերը չե՞ն հետաքրքրում հայ գործարարներին:

Նրանք իրաւունք ունեն: Հայութեան թիւը հաշուենք կէս միլիոն: Կան բազմաթիւ գոհացնող հեռուստատեսային կայաններ ու հրատարակուող թերթեր: Դեռ գալիս են նորերը: Առեւտրականը աշխատում է այն թերթի կամ հեռուստատեսութեան հետ, որը լաւագոյն խօսող գովազդ վաճառողը ունի: Ես նման մէկի չունեմ: Սպասում ենք հեռախօսեն ու փափագ յայտնեն: Մենք դուռ չենք զարնում:

Ամերիկահայ մամուլը որքանո՞վ կարող է ազդեցիկ դեր կատարել ԱՄՆ-ի ներքին ու արտաքին քաղաքականութեան մէջ:

Քաղաքական գետնի վրայ հայկական մամուլը անշուշտ կարող է նպաստ բերել որոշ թեկնածուներին: Ամէն մի թերթ ինչոր չափով ունի իր համակիրները, որոնք հետեւում են նրա տուած ուղղութեանը: Հենց այդ պատճառով քաղաքական մարդիկ ընտրութիւնից առաջ դիմելով մեր ծառայութիւններին՝ քաղաքական գովազդ են ապահովում:

Որո՞նք են «Նոր Հայաստան»-ի որդեգրած նպատակները եւ ի՞նչ խնդիրների առաջ է կանգնած թերթը:

Նախ «Նոր Հայաստան»-ը դասական ուղղագրութեամբ հրատարակուող թերթ է: Լեզուն թէ' արեւմտահայերէն, թէ' արեւելահայերէն եւ թէ' «մարդահայերէն» է: Մենք չենք հաւատում Հայաստանի նոր աբեղեանական ուղղագրութեան: Ցանկանում ենք հաւատարիմ մնալ մեր մեսրոպաշունչ ուղղագրութեանը:

Ինչպէս անունից է յայտնի, թերթի նպատակն է առաւել արագութեամբ սփիւռքի այս գաղթօջախին ներկայացնել գլխաւորապէս նոր Հայաստանի՝ անկախ Հայաստանի անց ու դարձերը: Գլխաւոր նպատակը հայապահպանման պայքար տանելն է: Զուտ հայերէնով պատրաստուած թերթը պէտք է ամէն առաւօտեան ութ հազար տուն մտնի՝ ասելու, թէ եկել եմ պահելու հայութիւնը:

Մեզ մօտ չկայ սրա, նրա կամ այս ու այն կուսակցութեան դէմ պայքարելը: Մենք չունենք կողմնակցական որեւէ միտում: Թերթի ճակատի վրայ գրուած է՝ «Նոր Հայաստան՝ ամէնուն օրաթերթը»: Թերթը բոլորի համար է: Չի պատահել երկու կողմերի միջեւ մէկի դիմաց դիրք ճշտենք: Անցեալում ինձ մեղադրում էին, որ Քոչարեանական եմ, իսկ հիմա ինձ Սերժ Սարգսեանական են անուանում: Ուղղակի՝ մարդը մի գործ է անում եւ մենք դրա արձագանքն ենք տալիս: Ինչոր կուսակցութեան մասին խօսելով չի նշանակում, որ պիտի օրօրենք նրա օրօրոցը: Բէյրութի «Սփիւռք» շաբաթաթերթի տնօրէն Սիմոն Սիմոնեանը գեղեցիկ մի խօսք ունէր՝ «Մենք որպէս լրագրող բոլորի հետ ենք եւ բոլորի դէմ ենք»: Բոլորի հետ ենք, եnμ լաւ մի գործ կը կատարեն եւ բոլորի դէմ ենք, երբ վատը կը կատարեն:

Նիւթականի իմաստով ահռելի դժուարութիւնների առջեւ ենք գտնւում: Ամէն թերթ ունի իր համակիր, վստահելի եւ մնայուն յաճախորդները, որոնք տեւական ծանուցումներով պահում են թերթը: Հնարաւոր չէ գոյատեւել պատահական յաճախորդներով: Եթէ մի շարք անձինք տեւական առեւտրական ծանուցումներ չտրամադրեն, թերթի հրատարակումը կը դադարի: Այդ պատճառով պէտք է շնորհակալութիւն յայտնեմ այդ անձանց: Անուններ չեմ կարող տալ, անյարմար է: Ունեմ մի յաճախորդ, որը թերթի հրատարակման առաջին իսկ օրուանից գովազդ է տրամադրում: Նա իր շուկան ապահովելու համար «Նոր Հայաստան»-ի ծառայութիւններին կարիք չունի, սակայն անում է այդ՝ թերթին անուղղակի նպաստ բերելու նպատակով:

Նկատի ունենալով 21-րդ դարում հայ ժողովրդի առաջ դրուած նոր մարտահրաւէրները եւ ի մասնաւորի ամերիկահայ համայնքի առկայ հասարակական եւ քաղաքական խնդիրները՝ ի՞նչ ուղղութեամբ պէտք է առաջնորդուի հայ մամուլը:

Հայ մամուլը պէտք է զգուշանայ խտրականական աստիճանի «հայ, հայ» հոլովելուց: Պէտք չէ նախապաշարումներ ունենալ, թէ նախ հայն է, ապա միւսը: Մենք պէտք է լինենք գործակից եւ համախորհուրդ բոլորի հետ: Պէտք է հեռու մնանք խտրականական վերաբերմունքից: Պէտք է համազգային լինել, սակայն նաեւ հարկաւոր է օտարին նկատի ունենալով համամարդկային լինել:

Ինչպէ՞ս կը ցանկանաք եզրափակել հարցազրոյցը:

Պարզապէս շնորհակալ եմ, որ մեզ նկատի առնելով եկաք՝ արծարծելու մեր տեսակէտը որոշ հարցերի շուրջ: Պէտք է նշեմ, որ «Օրակարգ»-ը մաքուր հայերէնով, ճիշտ տպագրութեամբ եւ մեծ հոգատարութեամբ պատրաստուած թերթ է: Խնամքը շատ յայտնի է: Առաւել յաջողութիւններ կը ցանկանամ ու կը մաղթեմ, որ շարունակէք ձեր գործունէութիւնը, ամսաթերթի փոխարէն, շաբաթաթերթի ոճով:

Հարցազրոյցը տպագրւել է նաեւ «Օրակարգ» ամսաթերթում:

«Օրակարգ» ամսաթերթ, Օգոստոս 2010, Ե տարի, թիւ 55, էջ 3

(Լուսանկարները՝ Էրւին Եաղուբեանի)