2006-ի ուրբաթ, մայիսի 12-ին աւարտւեցին Թեհրանի Գրքի 19-րդ եւ մամուլի 13-րդ միջազգային ցուցահանդէսները, որոնց բացումը պաշտօնապէս կատարւել էր մայիսի 3-ին: Բազմաթիւ հրատարչական ու լրագրական հիմնարկներ եւ կազմակերպութիւններ մասնակցում էին այս ցուցահանդէսին՝ ներկայացնելով բազմաթիւ տպագրութիւններ՝ տարբեր ոլորտներում:Այն, ինչ որ աւելի էին հետաքրքրում ինձ, քաղաքական, պատմական ու մշակութային ասպարէզներում հրատարակւած գրքերն ու պարբերականներն էին, ի մասնաւորի նրանք, որոնք պարունակում էին հայկական թեմաներ, ինչպէս՝ Ղարաբաղեան պատերազմը եւ Անդրկովկասի անցեալ ու ներկայ իրավիճակը, Հայոց Ցեղասպանութիւնը եւ հայոց (ի մասնաւորի իրանահայութեան) պատմութիւնը: Ակնառու էր տեղական (ոչ-հայկական) այն հրատարակչութիւնների թիւը, որոնք ուղղակի մասնակցութեամբ ցուցադրել էին հրատարակած գրքեր՝ վերոյիշեալ թեմաներով:
Բայց ին՞չ տեղ էին գրաւել հայկական հրատարակչական ու ուսումնասիրական հաստատութիւնները՝ Թեհրանի ցուցահանդէսում: Ցաւօք՝ ինչպէս նախկին տարիներում, զգալի էր հայկական նման հրատարակիչների մասնակցութեան բացը:
Այս տարի մենք չունէինք ոչ մի ներկայացուցիչ մամուլի բաժնում, իսկ գրքի բաժնում մեր ներկայացուցիչը միայն «Նայիրի» հրատարակչութիւնն էր: Անցեալ մի քանի տարիներից սկսած մինչ այսօր, առաջին անգամը լինելով, մի հայկական հրատարկչութիւն ուղղակիօրէն մասնակցում էր Թեհրանի գրքի ցուցահանդէսին: «Նայիրի» հրատարակչութիւնը մի առանձին բաժնում ներկայացրել էր հայերէն, պարսկերէն ու ռուսերէն լեզւով տպագրւած տարբեր գրքեր, մասնաւորապէս՝ հայկական բովանդակութեամբ: Գնահատելի էր սոյն հրատարակչութեան մասնակցութիւնը, բայց, անտարակոյս, միայն դրանով չէր լինի բաւարարւել:
Վերջին տարիներում արագօրէն զարկ են ստացել պարսկերէն հրատարակութիւնները, որոնք հայկական խնդիրների կապակցութեամբ պարունակում են պատմական, քաղաքական, հասարակական եւ այլ նիւթեր: Հաշւի առնելով սոյն տպագրութիւնների քանակն ու զարգացող ընթացքը եւ նկատի ունենալով դրանց հաւանական անվստահելի ու անհաւաստի աղբիւրները՝ կասկած չի մնում, որ հայոց պատմութիւնն ու քաղաքական հարցերն ուսումնասիրող հայ մասնագէտներն ու ինչու չէ նաեւ հայկական հրատարակչական ու ուսումնասիրական հիմնարկները ինչքան ծանր պարտականութեան առջեւ են կանգնած՝ այս ուղղութեամբ վաւերական եւ ստոյգ տեղեկութիւններ փոխանցելու իմաստով:
Ցուցադրւած վերոյիշեալ պարսկերէն գրքերից որոշները հրատարկւել են Իրանի Ատրպատականի տեղական հրատարակչութիւնների միջոցով, որոնց բովանդակութիւնը ընդհանրապէս գրւել է ոչ-գիտական եւ հաւաստի ադրբեջանական կամ թրքական աղբիւրների հիման վրայ, որոնք մեծ մասամբ ունեն հակահայկական եւ հակաիրանական բնոյթ:
Իհարկէ, չպէտք է անտեսել տեղական հրատարկչութիւնների կողմից հրատարակւած այն աշխատութիւնները, որոնք ունեն պատմական ու քաղաքական հաւաստի ու գիտական հիմունքեր: Բայց նման աշխատանքների կողքին՝ ցուցադրւած էին նաեւ հակահայկական բովանդակութեամբ հրատարակւած գրքեր, որոնց նիւթը, անկասկած, գրւել էր միտումնաւոր ու սադրիչ ոչ-հաւաստի ու ոչ-գիտական աղբիւրների հիման վրայ: Կային գրքեր, որոնք հրատարակւել էին իբր թէ լուսաբանելու համար Կովկասի շրջանում 20-րդ դարասկզբում տեղի ունեցած իրադարձութիւնները:
Ուսումնասիրելով այդ գրքերը՝ ընթերցողը հանդիպում է հայութեան նկատմամբ դրսեւորւած շատ անհեթեթ ու անիրական արտայայտութիւնների: Այդ գրքերում հայերը ստանալով «խորամանկ», «արիւնարբու», «վայրագ», «թալանիչ» եւ նման անհիմն պիտակներ՝ տեղառտեղ մեղադրւում են բարբարոսութեան, ոճրագործութեան, մարդասպանութեան ու ցեղասպանութեան եւ դաւադրութեան մեղադրանքներով: Օրինակ՝ հայերը մեղադրւում են Երեւան, Գեանջա, Շուշի, Բաքու, Ջեբրայիլ, Ջաւանշիր եւ Զանգեզուր, ինչու չէ նաեւ Ատրպատականի Ուրմիա, Սալմաստ եւ Քոհնէշահր շրջաններում կատարած ոճրագործութիւնների ու կոտորածների համար:
Ներկայացւել էր մի այլ գիրք, որի հեղինակը, ըստ երեւոյթին, փորձել էր լուսաբանել Ղարաբաղեան պատերազմի իրադարձութիւնները, բայց այդ ուսումնասիրելով՝ ակնյայտ էին դառնում հեղինակի հակահայ մօտեցումները: Այս գրքում եւս հայերը մեղադրւում են Ղարաբաղեան պատերազմի տարիներում ոչ-մարդկային ու բարբարոսական յանցանքների համար:
Նկատելի է, որ այս բոլոր գրքերի հեղինակը անընդհատ փորձում է ընթերցողին ներշնչել մի անհաւասար ու դաժան պատերազմական իրավիճակի գոյութիւնը, որտեղ մի ճակատում Կովկասի ու Ատրպատականի մահմեդականներն են կանգնած, իսկ միւս ճակատում քրիստոնեաները, ինչպէս՝ հայերն ու ոչ-կովկասցի կամ ոչ-ատրպատականցի օտարազգիները: Ասես հեղինակի նպատակը Իրանի քաղաքացիների միջեւ երկպառակութեան արմատները ձգելը լինի, այն էլ յենւելով կրօնաէթնիկական տարբերութիւնների վրայ:
Խօսքը այն չէ, որ նման ստեղծագործութիւնների հեղինակը կամ թարգմանիչը կամ թէ հրատարակիչ հիմնարկի վարչական կազմը հետեւում է պանթուրքիստական ու հակահայկական գաղափարների, այլ ուզում եմ անդրադառնալ, որ երբ չկան կամ պակասում են նման թեմաների մասին պարսկերէնով հրատարակւած վստահելի ու հաւաստի, նաեւ հասանելի աղբիւրներ ու երբ մենք եւս չենք կամենում կամ թերանում ենք նման աղբիւրներ՝ տրամադրւելիք մեր պարսիկ ու ատրպատականցի հայրենակիցներին (նպատակս հրատարակչութեամբ է), արդէն պարզ է, որ նրանք չունենալով հաւաստի եւ գիտական հիմունքներով կազմւած աղբիւրներ՝ դիմելու են որոշ շրջանակների կողմից միտումնաւոր կերպով տրամադրւած իրականութիւնները խեղաթիւրող ու աղաւաղող սուտ գրւածքների:
Ներկայ պայմաններում որոշ պետութիւնների նպատակը Իրանի կրօնա-էթնիկական եղբայրական դարաւոր յարաբերութիւնների բարեկամութեան խզումն է: Ուստի՝ այդ նպատակի համար նրանք փորձում են ատելութեան ու թշնամութեան սերմը ցանել իրանցի քաղաքացիների մէջ: Միայն գրքի հրատարակչութեամբ չէ, որ նրանք մղում են այս պայքարը: Երբեմնակիօրէն հրատարակւող հակահայկական բնոյթ ունեցող յօդւածները տեղական մամուլում (օրինակ՝ 20-րդ դարասկզբում հայերի ձեռքով իրագործւած Ատրպատականի բնակչութեան կոտորածների անհիմն պնդումները) եւ արտասահմանից սփռւող պանթուրքիստական սադրիչ ու գրգռիչ հեռուստառադիոհաղորդումները բոլորն ապացոյցներն են կազմակերպւած ու ծրագրւած ընդարձակ քարոզչութեան:
Անտարակոյս, միայն մեզ է մնում, որ կազմելով ու տրամադրելով փաստագրական հաւաստի եւ անաչառ ու անկողմնակալ աղբիւրներ՝ լուսաբանենք այն բոլոր պատմական ու քաղաքական հարցերը, որոնք ինչ-ինչ նպատակներով ներկայացւում են այլափոխւած:
Ուստի՝ մեր ազգային ու մշակութային մարմինների պարտականութիւնն է կեանքի կոչել վերոյիշեալ հարցերին առընչւող յանձնախմբեր՝ ի մի բերելու հայ եւ մեր հայրենակից պատմաբան, հասարակագէտ ու քաղաքագէտ ուսումնասիրողներին ու մասնագէտներին: Սոյն յանձնախմբերը ուսումնասիրելով ու տրամադրելով փաստագրւած աղբիւրներ՝ պիտի սատար լինեն ամրացնելու Իրանի քաղաքացիների հազարամեայ վաղեմութիւն ունեցող բարեկամական ու եղբայրական յարաբերութիւնները:
Այս յօդւածը նաեւ տպագրւել է Ալիք օրաթերթում:
No comments:
Post a Comment