Թուրքիայի ֆաշիստական քաղաքականութեան հետքերը՝ գիտութեան աշխարհում

Մի առ ժամանակ առաջ, երբ ինտերնետում ինչ-որ յօդւածներ էի որոնում կենդանաբանութեան կապակցութեամբ, ի մասնաւորի վայրի անասունների, հանդիպեցի մի շատ հետաքրքիր վերնագրի՝ «Թուրքիան վերափոխում է կենդանիների երկպառակիչ անունները»:
Սա էր վերնագիրը այն յօդւածի որում ըստ BBC News-ի (մարտի 8, 2005)՝ Թուրքիան ասել էր. «Անւանափոխման է ենթարկում այն երեք կենդանիներին, որոնք գտնւում են իր երկրի տարածքում՝ հերքելու նպատակով դրանց կապակցութիւնները Քուրդստանին կամ Հայաստանին»:
Թուրքիայի բնապաշտպանութեան նախարարութիւնը պնդելով, որ նախկին անունները հակասում են թուրք միասնութեան Րոյտերին ասաց. «Ցաւօք՝ Թուրքիայում կան ուրիշ շատ անասնատեսակներ, որոնք նոյնպէս անւանակոչւել են չարակամութեամբ: Այնքան բացայայտ է այդ չարակամութիւնը, որ մինչև իսկ մեր երկրում գտնւող կենդանիներին անւանել են թուրք միասնութեանը հակասող կոչումներով»:
Ըստ որոշ թուրք պաշտօնեաների՝ նման անուններն օգտագործւում են՝ պատճառաբանելու, որ հայերը կամ քրդերը ապրել են այն տարածքներում, ուր կան յարակից անասունները:
Իհարկէ, ուրախալի է, որ թուրք պաշտօնեաները, ըստ երևոյթին, այնքան էլ յիմար չեն գտնւել, որ վերոյիշեալ կենդանիներին՝ համայնքին վտանգաւոր լինելու պատճառաբանութեամբ բնաջնջման ենթարկեն եւ միայն փորձել են թրքացնել նրանց անունները:
Ահա այդ դժբախտ անասունները.
1- Թուրքիայի քուրդստանի տարածքներում ապրում է Կարմիր աղւէսի (red fox) մի տեսակ, որի ճանաչւած գիտական կամ լատին անունն է Vulpes vulpes kurdistanica, բայց Թուրք քաղաքապետերի յամառումով՝ նրան պիտի կոչել միայն Vulpes vulpes:

2- Հայկական եղջերուն (Armenian Deer) գիտական աշխարհում ճանաչւած է որպէս Capreolus capreolus armenus, բայց սոյն նախարարութեան համաձայն՝ նրան պիտի անւանել Capreolus capreolus capreolus:

3- Հայկական խոյը ունի Ovis armeniana գիտական անունն, որին անւանափոխելով՝ թուրքերը ճանաչելու են Ovis orientalis anatolicus, այսինքն՝ Անատոլեայի արևելեան խոյ:

Նշենք, որ կենդանաբանութեան ասպարէզում ամէն մի անասուն իր տեղական, անգլերէն կամ ֆրանսերէն կոչումներից բացի, պիտի ունենայ մի գիտական կամ լատին անուն:
Թուրք քաղաքապետերը դեռ չգիտեն կամ չեն ուզում ընդունել, որ գիտական անունների ստուգումը այնքան էլ հեշտ ու հասարակ չէ, որ մի օրում, այն էլ քաղաքական ինչ-ինչ պատճառներով փորձեն կատարել ինչ որ կամենում են: Կենդանաբանական անւանակոչման համաշխարհային յանձնաժողովը (համառոտ՝ ICZN կամ International Commission on Zoological Nomenclature) միակ պաշտօնական մարմինն է այս գործում: Սոյն յանձնաժողովը պատասխանատու է նախատեսելու և կարգաւորելու այն համակարգը որով ամէն մի կենդանի պիտի ունենայ իր անօրինակ և համաշխարհային չափանիշով ընդունւած անունը: Ըստ ICZN-ի՝ քաղաքական պատճառներով անւանափոխումները չեն թոյլատրւում:

Այս յօդւածը նաեւ տպագրւել է Ալիք օրաթերթում:

«Ալիք» Նոյեմբերի 20, 2005